ناوه‌ڕۆك
پێشەکی: جەنگێک کە نابینرێت
لە مێژووی خوێناویی گەلی کورددا، زامەکان هەمیشە دیار و بەرجەستە بوون؛ بۆنی کیمیای هەڵەبجە، گۆڕە بەکۆمەڵەکانی ئەنفال، هاواری زیندانیانی ئامەد. ئەمانە هەمووی برینی ئاشکران لەسەر جەستەی نیشتمان. بەڵام لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان، جەنگێکی تر لە ئارادایە، جەنگێک کە خوێنی تێدا ناڕژێت، بەڵام ڕۆح دەکوژێت. جەنگێک کە تانکی تێدا بەکارناهێنرێت، بەڵام قەڵای ئەقڵ و هۆشیاری داگیر دەکات. ئەمە پرۆسەی شوم و بێدەنگی "بە ئێرانیکردن"ە؛ ستراتیژییەکی ژەهراوی بۆ سڕینەوەی نەتەوەیەک لەناو مێژوودا، نەک بە کوشتنی جەستەیی، بەڵکو بە کوشتنی "بوون"ی.
ئەم ڕاپۆرتە تەنها شیکارییەکی سیاسی نییە، بەڵکو زەنگێکی ئاگادارکردنەوەیە. هەوڵێکە بۆ هەڵماڵینی ئەو پەردە تەنکەی کە لەژێریدا ترسناکترین جۆری کۆلۆنیالیزم، واتە "کۆلۆنیالیزمی ناوخۆیی"، کار لەسەر توانەوەی یەکێک لە ڕەسەنترین گەلانی ناوچەکە دەکات. لێرەدا، دوژمن بە ئاشکرا نایەت بۆ کوشتنت، بەڵکو بە بزەیەکی ژەهراوییەوە دێت بۆ ئەوەی قایلت بکات کە "خۆت" نەبیت، کە واز لە زمان و کەلتوور و یادەوەریت بهێنیت، و لە کۆتاییدا، خۆت بە دەستی خۆت، مێژووی هەزاران ساڵەی خۆت بنێژیت. ئەمە چیرۆکی ڕۆژهەڵاتە، چیرۆکی ئەو مردنە هێواشەی کە لە هەموو جۆرەکانی تری مردن ترسناکترە.
بەشی یەکەم: "ئێرانیزم"؛ ڤایرۆسێک لەناو خوێنی کەلتووردا
"ئێرانیزم" تەنها ئایدۆلۆژیایەک نییە، بەڵکو ڤایرۆسێکی کەلتوورییە کە بە شێوەیەکی سیستماتیک دەخرێتە ناو جەستەی نەتەوەکانی تری ئێرانەوە. ئامانجیشی یەکە: لەناوبردنی سیستەمی بەرگریی کەلتووریی ئەو نەتەوانە و گۆڕینیان بۆ خانەیەکی بێ ئیرادە لە جەستەی گەورەی "ئێرانی فارسی"دا.
چۆن ئەم ڤایرۆسە کاردەکات؟
ژەهری خۆ بە کەم زانین: یەکەم کاری ئەم ڤایرۆسە ئەوەیە کە باوەڕت پێ بهێنێت کە زمان و کەلتووری خۆت "نەخۆش" و "دواکەوتووە". منداڵی کورد لە قوتابخانەدا فێر دەبێت کە زمانی کوردی، زمانی نووسین و زانست نییە. لە تەلەڤیزیۆندا دەبینێت کە کەسایەتییە کۆمیدی و نەخوێندەوارەکان بە لەهجەی کوردی قسە دەکەن، بەڵام پزیشک و ئەندازیار و کەسایەتییە "مۆدێرنەکان" بە فارسییەکی پاراو دەدوێن. ئەمە وردە وردە هەستی "شەرم لە خۆبوون" (Self-Shame) لە ناخیدا دەچێنێت.
سڕینەوەی یادەوەری: ئەم ڤایرۆسە هێرش دەکاتە سەر یادەوەریی. مێژووی تۆ دەسڕێتەوە و مێژوویەکی ساختەی داگیرکەر دەخرێتە جێی. تۆ فێر دەکرێیت شانازی بە "کوروش"ەوە بکەیت کە لەوانەیە باپیرانی تۆی داگیرکردبێت، بەڵام ناوی "قازی محەممەد" دەبێتە هاوتای خیانەت و جوداخوازی. کاتێک نەتەوەیەک یادەوەریی لێ سەندرایەوە، وەک مرۆڤێک وایە کە تووشی نەخۆشیی ئەلزەهایمەر بووبێت؛ نازانێت کێیە، لە کوێوە هاتووە و بۆ کوێ دەچێت. ترسناکترین ستراتیژیی ئێرانیزم، گوتاری "برایەتیی ئاریایی"یە. وەک مارێک وایە کە لەبری ئەوەی پێوەت بدات، بە گەرمی لە باوەشت دەگرێت تا ئێسقانەکانت وردوخاش بکات. پێت دەڵێن: "تۆ برای منیت، بۆچی دەتەوێت جیاواز بیت؟ وەرە با پێکەوە یەک بین." ئەمە بانگهێشتێکە بۆ خۆکوشتنێکی شیرین. تۆ وا هەست دەکەیت قبووڵ کراویت، لە کاتێکدا لە ڕاستیدا تۆ خەریکە دەتوێیتەوە و ون دەبیت.
بەشی دووەم؛ هەڵوەشاندنەوەی جەستەی نەتەوە
پێش ئەوەی جەستەیەک بتوێنرێتەوە، دەبێت پارچە پارچە بکرێت. دەوڵەتی ئێران وەک جەڕاحێکی بێ بەزەیی، نەشتەرگەرییەکی ورد و سیستماتیک بۆ هەڵوەشاندنەوەی جەستەی نەتەوەی کورد ئەنجام دەدات.
ئایا هەرگیز بیرت کردووەتەوە بۆچی جەخت لەسەر ئەوە دەکرێتەوە کە "لوڕ" کورد نییە؟ یان "لەک" نەتەوەیەکی سەربەخۆیە؟ ئەمە تەنها مشتومڕێکی ئەکادیمی نییە. ئەمە نەشتەرگەرییەکی سیاسییە. کاتێک لوڕ و لەک و کەلهوڕ لە جەستەی سەرەکیی کورد جیا دەکرێنەوە، ئەو کاتە کورد لە زاگرۆسدا، کە دڵی نیشتمانەکەیەتی، دەبێتە کەمینە. ئەو کاتە توانەوەی ئەو پارچە بچووکانە زۆر ئاسانتر دەبێت.
لەمەش ترسناکتر، بەکارهێنانی مەزهەب وەک ترشێک بۆ توانەوەی پەیوەندییەکانە. کوردێکی شیعە لە کرماشان بە جۆرێک پەروەردە دەکرێت کە هەست بکات نزیکایەتیی لەگەڵ فارسێکی شیعەی قومدا زیاترە وەک لە کوردێکی سوننەی سنە. هەستی "ئوممەتی شیعی" دەخرێتە پێش هەستی "نەتەوەی کورد"ەوە. ئەمە خیانەتێکی مێژووییە کە تێیدا ئایین دەکرێتە ئامرازێک بۆ دژایەتیکردنی نەتەوە. ئەنجامەکەی نەتەوەیەکە کە لەناوەوە کرمۆڵ بووە، پارچە پارچە بووە و هەر پارچەیەکی بە ئاڕاستەیەکدا دەڕوات.
بەشی سێیەم: برسی بکە و کۆنتڕۆڵی بکە
ئەگەر پرسیار بکەیت بۆچی دەوڵەتێک کە یەکێکە لە دەوڵەمەندترینەکانی جیهان لە ڕووی سامانی سروشتییەوە، ناوچەیەکی وەک کوردستان کە پڕە لە ئاو، کانزا و خاکی بەپیت، بە ئەنقەست هەژار و دواکەوتوو ڕادەگرێت، وەڵامەکەی زۆر سادە و ترسناکە: مرۆڤی برسی، مرۆڤێکی ملکەچە.
سیاسەتی "پەرەپێنەدانی بەئەنقەست" لە ڕۆژهەڵات، تەنها ئیشی حکومەتێکی گەندەڵ نییە، بەڵکو ستراتیژییەکی ئەمنی و سیاسییە. کاتێک گەنجێکی خوێندەواری کورد هیچ کارێکی دەست ناکەوێت، دوو ڕێگای لەبەردەمدا دەمێنێتەوە: یان ببێتە کۆڵبەر و کەرامەتی خۆی و ژیانی بخاتە مەترسییەوە بۆ پارووە نانێک، یان زێدی خۆی بەجێبهێڵێت و ببێتە کرێکارێکی بێناونیشان لە شارە فارسییەکان.
هەردوو ڕێگاکە دەچنەوە سەر یەک ئامانج: شکاندنی ئیرادەی مرۆڤی کورد. کۆڵبەر وێنەی ئەو مرۆڤەیە کە نیشتمانەکەی خۆی ناتوانێت تێری بکات. کرێکارە کۆچبەرەکەش وێنەی ئەو مرۆڤەیە کە بۆ ئەوەی بژی، دەبێت لە ڕەگ و ڕیشەی خۆی هەڵبکەنرێت. منداڵەکانی ئەو کرێکارە لە تاران یان ئەسفەهان، چیتر چیرۆکی داپیرەیان بە کوردی بۆ ناگێڕدرێتەوە. ئەوان دەبنە ئێرانییەکی نوێ، بێ ئەوەی بزانن چ باجێکی قورسیان بۆ ئەو "ئێرانی بوونە" داوە. بەم شێوەیە، بژێوی ژیان دەبێتە ئامرازێک بۆ کڕینی ناسنامە.
بەشی چوارەم: هەناسەدان لەژێر سایەی تفەنگدا
لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان، دیوارەکانی زیندان نابینرێن، چونکە هەموو نیشتمان کراوەتە زیندانێکی کراوە. بوونی بێشوماری بنکەی سەربازی و ئەمنی، سیما و دەروونی شارەکانی گۆڕیوە. هەست دەکەیت هەمیشە لەژێر چاودێریدایت. ترس دەبێتە بەشێک لە هەوایەک کە هەڵی دەمژیت.
"ئەمنیزەکردن"ی پرسی کورد وایکردووە کە هەر شتێکی کوردی، تاوان بێت. نووسینی شیعرێکی نیشتمانی، فێرکردنی ئەلفوبێی کوردی، یان هەڵکردنی ئاڵای نەورۆز، دەکرێت بەهای ژیانت بێت. ئەمە فەزایەکی تۆقێنەر دروست دەکات کە تێیدا خەڵک فێری "خۆسانسۆرکردن" دەبێت. مرۆڤ پێش ئەوەی قسەیەک بکات، سەیری چواردەوری خۆی دەکات. پێش ئەوەی بیربکاتەوە، لە خۆی دەترسێت. ئەمە کوشتنی ئازادییە لە قووڵترین ئاستیدا، کوشتنی ئازادییە لەناو مێشکی مرۆڤەکاندا.
دەرەنجام: لەبەردەم هەڵبژاردنی بوون و نەبووندا
دۆخی ڕۆژهەڵاتی کوردستان تراژیدیایەکی بێدەنگە. کاتێک گەلێک ڕووبەڕووی قڕکردنی فیزیکی دەبێتەوە، جیهان هاواری بۆ دەکات. بەڵام کاتێک گەلێک ڕووبەڕووی سڕینەوەی ڕۆحی دەبێتەوە، زۆرجار کەس گوێی لێ نابێت. ئەمە مەترسیی "سڕینەوەی نەتەوەیی" (Ethnocide)ـە، کە لە جینۆساید ترسناکترە، چونکە لێرەدا قوربانییەکە خۆی فێر دەکرێت چۆن ببێتە جەللادی ناسنامەی خۆی.
ئەوەی لە ڕۆژهەڵات ڕوودەدات، تاقیکردنەوەیەکی مێژووییە. ئایا نەتەوەیەک دەتوانێت لەبەردەم زیرەکانەترین و دڕندانەترین ستراتیژیی توانەوەدا خۆی ڕابگرێت؟ ئایا دەتوانێت لە کاتێکدا کە هەموو شتێک لە دەوروبەری کار بۆ سڕینەوەی دەکات، "خۆی" بمێنێتەوە؟
ئەم ڕاپۆرتە بانگەوازێکە بۆ هەموو ویژدانێکی زیندوو. بۆ ئەوەی بزانین کە لە پشت جوانییەکانی زاگرۆسەوە، نەتەوەیەک خەریکە لە شەڕێکی بوونیی نامەرئیدا، دوا هەناسەکانی بۆ پاراستنی ناسنامەی خۆی دەدات. ئەگەر ئەم شەڕە بدۆڕین، ئەوا مێژوو هەرگیز لێمان خۆش نابێت، چونکە شایەتی سڕینەوەی بێدەنگی نەتەوەیەک بووین و هیچمان نەکرد.
سەرچاوەکان
38 بینین
