ناوه‌ڕۆك
ناساندن
توندوتیژی ئەلیکترۆنی (بە عەرەبی: العنف السيبراني، بە ئینگلیزی: Cyber violence)، لە سەرەتای شەستەکانەوە بەڵگەی توێژینەوە کەڵەکەبووە کە ئەوە پیشان دەدات کە بەرکەوتن بە توندوتیژی لە تەلەفزیۆن، فیلم، یارییە ڤیدیۆییەکان، مۆبایل و لە ئینتەرنێتدا مەترسی ڕەفتاری توندوتیژی لەلایەن بینەرەوە زیاد دەکات، لە پێداچوونەوەی ئێستادا ئەم بەڵگە توێژینەوەیە بە شێوەیەکی ڕەخنەگرانە هەڵسەنگێندراوە و ئەو تیۆرییە دەروونییەی کە ڕوونی دەکاتەوە کە بۆچی بەرکەوتن بە توندوتیژی کاریگەری زیانبەخشی هەیە بۆ هەردوو کورتخایەن و درێژخایەن. لە کۆتاییدا قەبارەی "کاریگەری توندوتیژی میدیایی" لەگەڵ هەندێک هەڕەشەی ناسراوی دیکە بۆ سەر کۆمەڵگا بەراورد دەکرێت بۆ ئەوەی بخەمڵێندرێت کە چەندە مەترسییەکی گرنگە کە پێویستە لەبەرچاو بگیرێت.
ڕوونکردنەوە تیۆریەکان بۆ کاریگەرییەکانی توندوتیژی ئەلیکترۆنی
بۆ ئەوەی لەو لێکۆڵینەوە ئەزموونییانە تێبگەین کە توندوتیژی لە میدیای ئەلیکترۆنیدا وەک هەڕەشەیەک بۆ سەر کۆمەڵگا دەخاتە ڕوو، تێگەیشتن لەوەی بۆچی و چۆن میدیای توندوتیژ دەبێتە هۆی شەڕانگێزی زۆر گرنگە، لە ڕاستیدا ئەو تیۆرییە دەروونییانەی کە ڕوونی دەکەنەوە کە بۆچی توندوتیژی میدیایی مەترسییەکی وایە ئێستا بە باشی جێگیر بوون، جگە لەوەش ئەم تیۆرییانە ئەوە ڕوون دەکەنەوە کە بۆچی چاودێریکردنی توندوتیژی لە جیهانی ڕاستەقینەدا لە نێوان خێزان، لە نێوان هاوتەمەنەکان و لە ناو کۆمەڵگادا سەری هەڵداوە. پێدەچێت ئەم تیۆرانە تا ڕادەیەک جیاواز ببێتە هۆی کاریگەری کورتخایەنی ناوەڕۆکی توندوتیژ و کاریگەری درێژخایەنی ناوەڕۆکی توندوتیژ.
کاریگەری کورتخایەنی توندوتیژی ئەلیکترۆنی
لە سەردەمی هاوچەرخدا زۆربەی تیۆرییەکان هاوڕان لەسەر ئەوەی کە کاریگەرییە کورتخایەنەکانی بەرکەوتن بە توندوتیژی ئەلیکترۆنی و میدیاکان زیاترن ئەمەش بەهۆی پرۆسەی سەرەتاییکردن، پرۆسەی وروژاندن و لاسایکردنەوەی دەستبەجێی ڕەفتارە تایبەتەکانە. وروژاندن تا ئەو ڕادەیەی کە پێشکەشکردنی میدیای گشتی چاودێر ورووژێنێت، ڕەنگە ڕەفتاری شەڕانگێزی لە کورتخایەندا زیاتر بێت بەهۆی دوو هۆکاری ئەگەرییەوە کە ئەوانیش بریتین لە (گواستنەوەی وروژاندن و وروژاندنی گشتی). هەروەها لاسایکردن کە سێیەم پرۆسەی کورتخایەن، کە لاسایکردنی ڕەفتارە تایبەتەکان دەتوانرێت وەک حاڵەتێکی تایبەتی پرۆسەی درێژخایەنی گشتی فێربوونی چاودێری سەیر بکرێت.
کاریگەری درێژخایەنی توندوتیژی ئەلیکترۆنی
لە لایەکی دیکەوە پێدەچێت کاریگەرییە درێژخایەنەکانی ناوەڕۆکی توندوتیژی ئەلیکترۆنی بەهۆی فێربوونی چاودێری درێژخایەنتر لە مەعریفە و ڕەفتارەکانەوە بێت واتا لاسایکردنی ڕەفتارەکان و چالاککردن و بێ هەستیاری پرۆسە سۆزدارییەکان بێت. فێربوونی چاودێری بەپێی مۆدێلە مەعریفییە کۆمەڵایەتییە پەسەندکراوەکانی بەرفراوان.
توێژینەوەی ئەزموونییە سەرەکییەکان
بە لەبەرچاوگرتنی ئەم بنەما تیۆرییە ئەوە ڕووندەکرێتەوە کە بەرکەوتنی منداڵی بە توندوتیژی میدیایی هەم کاریگەری کورتخایەن و هەم کاریگەری درێژخایەنی هەیە لە هاندانی شەڕانگێزی و توندوتیژی لە بینەردا. زۆربەی ئەم توێژینەوەیە لەسەر تەلەفزیۆن و فیلم و یارییە ڤیدیۆییەکانە، بەڵام لە لایەکی دیکەوە دەتوانرێت بزانرێت کە هەمان کاریگەرییەکان دەبێت بۆ توندوتیژی ڕووبدات کە لە سایتە جیاوازەکانی ئینتەرنێتدا وێنا دەکرێن بۆ نموونە سایتەکانی یاری فرە کەسی و سایتەکانی بڵاوکردنەوەی ڤیدیۆ و لەسەر مۆبایلی دەستی یان کۆمپیوتەر.
سەرچاوەکان
65 بینین
